Παγκόσμια Ημέρα κατά της Σωματικής Τιμωρίας των παιδιών

Το Κέντρο Συμβουλευτικής Γυναικών Θυμάτων Βίας του Δήμου Καστοριάς γράφει..

30 Απριλίου: Παγκόσμια Ημέρα κατά της Σωματικής Τιμωρίας των Παιδιών

Σηκώστε τα χέρια ενάντια στη σωματική τιμωρία!

Η τελευταία ημέρα του Απρίλη έχει θεσπιστεί ως η Παγκόσμια Ημέρα κατά της Σωματικής Τιμωρίας των Παιδιών.

Οι γονείς στις προσπάθειες διαπαιδαγώγησης των παιδιών τους, πολλές φορές καταφεύγουν στη σωματική τιμωρία, θεωρώντας πως αυτός είναι ένα αξιόπιστος τρόπος επιβολής, οριοθέτησης, τιμωρίας, ίσως και φροντίδας.

Ως σωματική τιμωρία ορίζεται η πράξη επιβολής πόνου ή σωματικής δυσφορίας σε ανήλικο, με σκοπό τον σωφρονισμό ή τον έλεγχο της συμπεριφοράς του. Μορφές σωματικής τιμωρίας μπορεί να είναι, μεταξύ άλλων, το «ξύλο», το χαστούκι, το άγριο σπρώξιμο, το χτύπημα με αντικείμενο, το ταρακούνημα, το τράβηγμα (αυτιού, μαλλιών κ.λπ.), το δάγκωμα κ.α.

Μόλις το 2006, στον νόμο περί ενδοοικογενειακής βίας, υπάρχει και θεσπίζεται ρητά η απαγόρευση της επιβολής σωματικής τιμωρίας στα παιδιά. Από τότε και σύμφωνα με αυτή τη νομοθεσία, η σωματική τιμωρία είναι ποινικό αδίκημα.

Ολόκληρος ο επιστημονικός κλάδος της μελέτης της ψυχικής υγείας των παιδιών, συμφωνεί πως η σωματική τιμωρία σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να επιφέρει τα θετικά αποτελέσματα που οι γονείς έχουν στο νου τους όταν την ασκούν. Η άσκηση της σωματικής τιμωρίας έχει συνδεθεί, σύμφωνα με διεθνείς βιβλιογραφικές αναφορές, με αντικοινωνική συμπεριφορά, παραβατικότητα, καταθλιπτική συμπτωματολογία, χαμηλή σχολική επίδοση.

Επιπλέον η σωματική τιμωρία, αυτό που διδάσκει είναι πως αποτελεί έναν εξαιρετικό τρόπο επίλυσης διαφορών και επιβολής, είναι αποδεκτός τρόπος άσκησης εξουσίας και υπερτερεί έναντι στον λόγο της επίλυση διαφωνιών διαλεκτικά.

Σύμφωνα με το εξαιρετικό υλικό που διαβάζουμε στο «Δίκτυο για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της Σωματικής Τιμωρίας στα Παιδιά» (www.somatikitimoria.gr) υπάρχουν κάποιοι μύθοι γύρω από τη σωματική τιμωρία, που θα ήταν σκόπιμο να καταρριφθούν, ώστε να αντιληφθεί ο κάθε γονιός και ο κάθε άνθρωπος την ανεπίτρεπτη και ανούσια χρήση της σωματικής τιμωρίας.

«Πονάει στ’ αλήθεια;»

Ναι! Σύμφωνα με το Άρθρο 12 της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού του ΟΗΕ, τα παιδιά έχουν το δικαίωμα να εκφράζουν τις απόψεις τους σε θέματα που τα αφορούν και αυτές πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη. Τα παιδιά έχουν αρχίσει να μας λένε πόσο πολύ τα πονάει η σωματική τιμωρία.

«Γιατί είναι τόσο δύσκολο να σταματήσουμε να χτυπάμε τα παιδιά;»

Διότι πολλοί ενήλικες ακόμα συγχέουν αυτό που μπορούν με αυτό που πρέπει να κάνουν. Αν οι ενήλικες, περιλαμβανομένων των πολιτικών, έβρισκαν αυτό το θέμα εύκολο, θα είχαμε δεχτεί εδώ και πολύ καιρό ότι τα παιδιά έχουν, όπως και εμείς οι υπόλοιποι, ακριβώς το ίδιο δικαίωμα σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και της σωματικής τους ακεραιότητας και ίσης προστασίας από το νόμο. Στην πραγματικότητα θα ήταν πιθανό να δεχτούμε ότι τα παιδιά που ξεκινούν πολύ μικρά και πολύ ευαίσθητα, έχουν το δικαίωμα μεγαλύτερης προστασίας από ό,τι οι ενήλικες.

Είναι δύσκολο για τους ενήλικες να εγκαταλείψουν αυτό που ακόμα θεωρούν «δικαίωμά τους» να χτυπάνε και να πονάνε τα παιδιά στο όνομα της «πειθαρχίας» ή του ελέγχου. Αυτή η δυσκολία φαίνεται πως πηγάζει από προσωπική εμπειρία. Οι περισσότεροι άνθρωποι είχαν φάει ξύλο από τους γονείς τους όταν ήταν μικροί. Οι περισσότεροι γονείς έχουν χτυπήσει τα δικά τους παιδιά. Κανένας από εμάς δεν θέλει να σκέφτεται άσχημα για τους γονείς του ή για τη δική μας γονική ευθύνη και αυτό κάνει προκλητικό για πολλούς ανθρώπους, περιλαμβανομένων των πολιτικών και αυτών που διαμορφώνουν την κοινή γνώμη και ακόμα αυτών που εργάζονται για την προστασία των παιδιών, το να θεωρούν τη σωματική τιμωρία ως το θεμελιώδες θέμα ισότητας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων που πραγματικά είναι. Αυτό δεν είναι θέμα ευθύνης - οι γονείς ενεργούσαν σύμφωνα με τις κοινωνικές προσδοκίες - αλλά ήρθε η ώρα να προχωρήσουμε σε θετικές, μη βίαιες σχέσεις με τα παιδιά.

Στοχεύοντας στην εξάλειψη της σωματικής τιμωρίας, απλώς επεκτείνουμε στα παιδιά την πλήρη προστασία από την κακοποίηση και άλλες σκληρές ή απάνθρωπες μορφές τιμωρίας τις οποίες, ως ενήλικες, θεωρούμε δεδομένες για τους εαυτούς μας.

«Αν οι γονείς αναγκαστούν να εγκαταλείψουν τη χρήση σωματικής τιμωρίας, δεν θα είναι τα παιδιά κακομαθημένα και απείθαρχα;»

Όχι. Η πραγματική πειθαρχία δεν βασίζεται στη δύναμη. Αναπτύσσεται μέσα από την κατανόηση, τον αμοιβαίο σεβασμό και την ανοχή. Τα μωρά ξεκινάνε εντελώς εξαρτημένα και καθώς μεγαλώνουν, βασίζονται στους ενήλικες - ιδιαίτερα στους γονείς τους - να τα καθοδηγήσουν και να τα υποστηρίξουν προς την ωριμότητα με αυτοπειθαρχία. Η σωματική τιμωρία δεν λέει στα παιδιά τίποτα για το πώς πρέπει να συμπεριφέρονται.

Αντίθετα, το ξύλο στα παιδιά είναι μάθημα κακής συμπεριφοράς. Διδάσκει τα παιδιά ότι οι γονείς τους, τους οποίους ελπίζουμε ότι αγαπούν και σέβονται, βρίσκουν αποδεκτή τη χρήση της βίας για τη λύση προβλημάτων ή συγκρούσεων. Τα παιδιά μαθαίνουν από αυτά που κάνουν οι γονείς τους, όχι μόνο από όσα τους λένε. Η σωματική τιμωρία και άλλες ταπεινωτικές μορφές τιμωρίας δεν είναι υποκατάστατο των θετικών μορφών πειθαρχίας οι οποίες όχι μόνο δεν κακομαθαίνουν τα παιδιά, αλλά είναι σχεδιασμένες να διασφαλίσουν ότι τα μαθαίνουν να σκέφτονται για τους άλλους και για τις συνέπειες των πράξεών τους.

Τα κράτη έχουν υποχρέωση να υποστηρίζουν τη θετική γονική φροντίδα και η σύσταση της Επιτροπής των Υπουργών για την πολιτική υποστήριξης της θετικής γονικής μέριμνας τους δίνει τις κατευθυντήριες γραμμές να το κάνουν.

«Με χτυπούσαν όταν ήμουν παιδί και αυτό δεν μου έκανε καθόλου κακό. Στην πραγματικότητα, δεν θα ήμουν εδώ που βρίσκομαι σήμερα αν οι γονείς μου δεν με τιμωρούσαν σωματικά.»

Πώς το ξέρετε αυτό; Κανένας από εμάς δεν ξέρει πώς θα είμαστε αν οι γονείς μας δε μας χτυπούσαν ή δε μας ταπείνωναν ποτέ. Πόσοι άνθρωποι, όταν λένε ότι δεν τους έκανε καθόλου κακό, δεν αρνούνται τον πόνο που ένοιωσαν όταν οι πιο κοντινοί τους ενήλικες νόμιζαν ότι μπορούν να τους διδάξουν μόνο προκαλώντας τους πόνο; Οι άνθρωποι συνήθως αρχίζουν να χτυπάνε τα παιδιά τους επειδή και τους ίδιους τους χτυπούσαν όταν ήταν παιδιά, παρόλο που, σύμφωνα με την έρευνα, συνήθως, αισθάνονται ενοχές εκ των υστέρων. Αλλά συνεχίζουν να χτυπάνε τα παιδιά τους ιδιαίτερα όταν έχουν φτάσει στα όριά τους. Είναι άσκοπο να κατηγορούμε τις προηγούμενες γενεές για το ξύλο σε βάρος των παιδιών, διότι ενεργούσαν σύμφωνα με τη διαδεδομένη κουλτούρα της εποχής. Αλλά οι καιροί αλλάζουν και οι κοινωνίες προχωρούν. Η αναγνώριση των παιδιών ως υποκειμένων δικαιωμάτων απαιτεί δράση για να τεθεί ένα τέλος στη νομιμοποίηση και την κοινωνική αποδοχή της βίας σε βάρος των παιδιών, ακριβώς όπως οι κοινωνίες έχουν προχωρήσει στο τέλος της αποδοχής της βίας κατά των γυναικών.

«Οι γονείς έχουν το δικαίωμα να μεγαλώνουν τα παιδιά τους όπως νομίζουν. Πρέπει να αμφισβητούμε μόνο τις ακραίες περιπτώσεις, όπως είναι η παιδική κακοποίηση.»

Τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν σταματάνε στην είσοδο του σπιτιού σου. Τα παιδιά έχουν το ίδιο δικαίωμα με τα άλλα μέλη της οικογένειας για προστασία από το ξύλο και δεν είναι πιο παρεμβατικό να επιμένουμε ότι ο νόμος πρέπει προστατεύει τα παιδιά στο σπίτι από το να επιμένουμε ότι οι άντρες πρέπει να σταματήσουν να χτυπάνε τις γυναίκες τους. Η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού του ΟΗΕ έχει εισάγει την ιδέα της «γονικής ευθύνης», με το καλό των παιδιών να είναι η βασική έγνοια των γονέων. Τα παιδιά δεν αποτελούν ιδιοκτησία των γονιών τους.

Σωματική τιμωρία: και ο μύθος συνεχίζεται

Πέρα από το εξαιρετικό υλικό που βρίσκουμε στο www.somatikitimoria.gr και στο Δίκτυο για την Καταπολέμηση της Σωματικής Τιμωρίας στα Παιδιά, οι μύθοι γύρω από τη σωματική τιμωρία δεν σταματούν εδώ. Κάποια επιπλέον στοιχεία που θα πρέπει να αποσαφηνιστούν είναι πως «ένα χαστούκι για το καλό του» δεν έχει κανένα ελαφρυντικό και ο νόμος δεν το αναγνωρίζει. Εκτός από το γεγονός πως και τα δύο «χτυπούν» στο σεβασμό και την αξιοπρέπεια του παιδιού.

Τα παιδιά έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους ενήλικες στο σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειάς τους και της σωματικής τους ακεραιότητας και στην ίδια προστασία σύμφωνα με το νόμο. Πέρα από το νόμο, εμείς οι ίδιοι οφείλουμε να είμαστε κοινωνοί σεβασμού και αξιοπρέπειας με την ίδια τη στάση μας και τον τρόπο ύπαρξής μας.

Βασίλης Κιοσσές

Ψυχολόγος- Υπ. Διδάκτωρ Ιατρικής

Στέλεχος στο Κέντρο Συμβουλευτικής Γυναικών Θυμάτων Βίας του Δήμου Καστοριάς

Νέες Εργατικές Κατοικίες- Περιοχή Χλόη

Τηλ. 24670 22122  e-mail: supportwomen@kastoriacity.gr