Αόρατη Βία στο Γυναικείο Σώμα - Στίγμα Περιόδου

 Συζητώντας για περίοδο εν έτη 2022.

Τα περισσότερα νεαρά κορίτσια έρχονται σε επαφή με την πρώτη τους περίοδο λιγότερο ή περισσότερο ενημερωμένα από τον κύκλο τους για αυτή. Πολλές φορές η εμμηναρχή συνοδεύεται από αισθήματα απορίας, αμηχανίας, συστολής ή ακόμη και ντροπής, παρά το γεγονός ότι αποτελεί μια απολύτως φυσιολογική σωματική διεργασία.  Σε πολλές περιοχές του κόσμου, η εμμηναρχή συνοδεύεται από κακοποιητικά έθιμα.¹ Για παράδειγμα, κορίτσια εξαναγκάζονται να ζουν στην πλήρη απομόνωση, εντός ή εκτός σπιτιού, προκειμένου να μη «μιάνουν» τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας τους, και ιδιαίτερα τους άνδρες (βλέπε Νεπάλ, Μαλαισία, Ινδία, Νότιος Αφρική).

Το 2019, κοπέλα στο Νεπάλ πέθανε από ασφυξία εντός μιας "καλύβας περιόδου", καθώς άναψε φωτιά για να ζεσταθεί.

Ένα ακόμα κακοποιητικό έθιμο που αναβιώνεται στην Τουρκία, το Αφγανιστάν, τη Γαλλία αλλά και στη χώρα μας είναι «το χαστούκι», το οποίο η νεαρή κοπέλα είναι υποχρεωμένη να δεχτεί, συνήθως από τον πατέρα της, προκειμένου να βιώσει τον πόνο της περιόδου «γλυκά». Ακόμη το χαστούκι είναι «χρήσιμο» για να κοκκινήσουν τα μάγουλα της, προκειμένου να της υπενθυμίζεται το αίσθημα της ντροπής που συνοδεύει την περίοδο της.

Φυσικά το αίσθημα της ντροπής δεν περιορίζεται στις αναγνωριστικές πρώτες επαφές με την εμμηνορυσία, αλλά εξακολουθεί να συνοδεύει τις γυναίκες μέχρι και την εμμηνόπαυση. Η ντροπή αυτή πηγάζει αλλά και συντηρείται από το κοινωνικό πλαίσιο, είτε το τόσο στενό όσο η άμεση οικογένεια όσο και το ευρύτερο (παρέες, σχολείο, ΜΜΕ κλπ).

Τις περισσότερες φορές η περίοδος των γυναικών λαμβάνει χώρα σε μια κουλτούρα σιωπής, όπου οι γυναίκες δε συζητούν για αυτήν, αποκρύπτοντας πλήρως το γεγονός της αιμορραγίας τους, κρύβοντας τα προϊόντα που την αφορούν στα ρούχα τους και απορρίπτοντας τα με ιδιαίτερα μεγάλη προσοχή στους κάδους, προκειμένου να μην είναι εμφανές το αίμα, καθώς θεωρείται «βρώμικο» και «σιχαμερό». Επιπλέον, ενδεικτικός της ντροπής είναι και ο τρόπος με τον οποίο επιλέγεται να επικοινωνηθεί τελικά το γεγονός της περιόδου, με τη χρήση δηλαδή ευφημισμών όπως «Έχω τα ρούχα μου», «Ήρθε ο κόκκινος στρατός» κ.α. Ευφημισμό αποτελεί ακόμη και η αρκετά δημοφιλής έκφραση «Είμαι αδιάθετη», καθώς η περίοδος αυτή καθ’ εαυτή δε συνιστά αδιαθεσία, αλλά μια φυσιολογική λειτουργία του γυναικείου σώματος, ακόμα και αν συνοδεύεται από έντονα συμπτώματα πόνου ή αίσθησης κακουχίας.

Σε ότι αφορά την δημόσια απεικόνιση της περιόδου από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, συναντάμε επίσης έντονα την προσπάθεια απόκρυψης και «ωραιοποίησης» της . Η πρώτη φορά που η λέξη «περίοδος» ειπώθηκε σε διαφημιστικό σποτ στην τηλεόραση ήταν το 1985, ενώ μόλις πολύ πρόσφατα το υγρό που εγχέεται πάνω στις σερβιέτες προκειμένου να αποδείξει την αποτελεσματικότητα τους μετατράπηκε από μπλε σε κόκκινο.^2,3 Μόλις το 2021, η εταιρεία DAME έδειξε σε διαφήμιση της το κορδόνι του ταμπόν, παρά το γεγονός ότι τα ταμπόν κυκλοφορούν στην παγκόσμια αγορά από το 

1933 ⁴. 

Και στην ελληνική τηλεόραση, οι διαφημίσεις για προϊόντα περιόδου τοποθετούν συχνά στο επίκεντρο το αίσθημα της «άνεσης» της «ελαφρότητας» και της «ξεγνοιασιάς», απεικονίζοντας γυναίκες που παραμένουν εξίσου δραστήριες και επιλέγουν άσπρο παντελόνι ακόμη και την πρώτη μέρα της περιόδου τους, σε μια συνθήκη κατά την οποία ο λεκές της αιμορραγίας εξακολουθεί να θεωρείται μιαρός.(Στο παρακάτω σύντομο βίντεο θα βρείτε μια αναλυτικότερη παρουσίαση της τηλεοπτικής απεικόνισης των προϊόντων περιόδου ανά τα χρόνια: https://www.youtube.com/watch?v=HvbRohMf934&t=13s ).

Η συζήτηση για τα προϊόντα περιόδου ωστόσο δεν εξαντλείται στην προωθητική τους εικόνα, αλλά και στην απτή ρεαλιστική συνθήκη της πρόσβασης των γυναικών σε αυτά. Το φαινόμενο της μη πρόσβασης πολλών γυναικών ανά τον κόσμο σε προϊόντα περιόδου χαρακτηρίζεται ως «φτώχια περιόδου» (period poverty) και στο πλαίσιο εξάλειψης του η Αγγλία κατήργησε το φόρο στα προϊόντα γυναικείας υγιεινής το 2021⁵ και η Σκωτία προέβη νομοθετικά το 2020 στην εξασφάλιση της δωρεάν πρόσβασης σε προϊόντα περιόδου για όλες τις γυναίκες⁶ . Από την άλλη, οι γυναίκες στην Τουρκία διαδηλώνουν ενάντια στην οικονομική δυσπραγία που τις οδηγεί στην αδυναμία να αγοράσουν προϊόντα υγιεινής σχετιζόμενα με την περίοδο, τα οποία όπως αναφέρουν βρίσκονται κλειδωμένα σε προθήκες, καθώς αποτελούν είδος πολυτελείας, και πρόσβαση σε αυτά έχουν όσες γυναίκες έχουν επαρκή χρήματα για την αγορά τους ⁷.

Στην Ελλάδα η φορολογία για σερβιέτες και ταμπόν αυξήθηκε το 2015 από το 13% στο 23%, γεγονός που κατέτασσε τα προϊόντα περιόδου στα είδη πολυτελείας και όχι στα είδη πρώτης ανάγκης⁸. Το 2018, και μετά από σύσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο συντελεστής γύρισε εκ νέου στο 13⁹. Μερικά στατιστικά για την πρόσβαση των Ελληνίδων σε προϊόντα περιόδου θα βρείτε στην παρακάτω έρευνα: 

Από το Νοέμβριο, ο οργανισμός H3RS στην Ελλάδα τρέχει μια διαδικτυακή καμπάνια ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης σχετικά με την περίοδο υπό τον τίτλο «It’s time to act. Period.”, ενώ παράλληλα τρέχει και ένα petition σχετικά με την κατάργηση του φόρου στα προϊόντα περιόδου https://www.change.org/p/always-%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%AC%CF%81%CE%B3%CE%B7%CF%83%CE%B7-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CF%86%CF%8C%CF%81%CE%BF%CF%85-%CF%83%CF%84%CE%B1-%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%8A%CF%8C%CE%BD%CF%84%CE%B1-%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%B9%CF%8C%CE%B4%CE%BF%CF%85?utm_content=cl_sharecopy_31387031_en-US%3A7&recruiter=1233950284&utm_source=share_petition&utm_medium=copylink&utm_campaign=share_petition).

Λίγα λόγια για το ντοκιμαντέρ:

Το ντοκιμαντέρ Period. End of sentence (στα ελληνικά Έμμηνες Ρύσεις) πραγματεύεται το στίγμα της περιόδου και τις συνακόλουθες δυσκολίες που συναντούν νεαρά κορίτσια και γυναίκες στην περιοχή Χαπούρ της Ινδίας. Σε βάθος γενεών, οι γυναίκες της περιοχής δεν είχαν πρόσβαση σε προϊόντα υγιεινής που σχετίζονται με την περίοδο (σερβιέτες και ταμπόν), ενώ το στίγμα και οι πρακτικές δυσκολίες ήταν τόσο μεγάλα, ώστε στερούσαν στις γυναίκες μεγάλο μέρος της καθημερινής τους ζωής, όπως για παράδειγμα καθολική διακοπή της σχολικής φοίτησης, απαγόρευση άσκησης θρησκευτικών πρακτικών και συμμετοχής σε λατρευτικές τελετές, αποστασιοποίηση από τα μέλη της υπόλοιπης οικογένειας.

Αυτή η συνθήκη έρχεται να ανατραπεί με την εγκατάσταση μηχανημάτων παραγωγής σερβιετών, όπου οι νεαρές γυναίκες της περιοχής καλούνται να παράξουν οι ίδιες τις σερβιέτες αλλά και να βρουν χώρο διάθεσης τους στην τοπική αγορά, πολεμώντας με την άγνοια, το στίγμα και την προκατάληψη που συνοδεύουν την περίοδο και τα προϊόντα που την αφορούν.

Το Period. End of sentence κέρδισε το Όσκαρ καλύτερου ντοκιμαντέρ μικρού μήκους το 2019. Κατά την παραλαβή του βραβείου Όσκαρ, η σκηνοθέτης της ταινίας Rayka Zehtabchi είπε «Δεν κλαίω γιατί έχω περίοδο ή οτιδήποτε άλλο. Απλά δεν μπορώ να πιστέψω ότι μια ταινία για την εμμηνόρροια κέρδισε ένα Όσκαρ».

Μιλήστε μας για την δική σας εμπειρία! 

Στο παρακάτω link θα βρείτε ένα σύντομο ερωτηματολόγιο σχετικά με το δικό σας βίωμα της περιόδου https://forms.gle/igMw9H9yXACbQ4d16 , καθώς θεωρούμε πολύ σημαντικό το να ανοίξουμε τη συζήτηση γύρω από το στίγμα της περιόδου! Περισσότερες πληροφορίες για το ερωτηματολόγιο θα βρείτε ανοίγοντας τον σύνδεσμο. 

Πηγές

1.       https://tomov.gr/2020/09/08/periodos-ethima-synitheies-poy-synantaei-mia-gynaika-se/

2.       https://ampa.lifo.gr/ygeia-kai-soma/h-periodos-stis-tileoptikes-diafimiseis-einai-ena-mple-ygro/

3.       https://www.pharmacy295.gr/blog/i-proti-diafimisi-pou-dichni-kokkino-ema-periodou-anti-gia-ble-ygro/

 4.       https://www.bovary.gr/living/health-diary/diafimisi-gia-tampon-opoy-fainetai-kordoni

5.       https://www.iefimerida.gr/kosmos/bretania-katargeitai-fpa-tampon-proionta-ygieinis

6.       https://www.skai.gr/skotia-dorean-servietes-tampon-lysi-se-akraies-praktikes-gynaikon-me-ftoxeia-periodou

7.       https://ampa.lifo.gr/eidiseis/ti-simainei-gia-mia-gynaika-na-echei-periodo-stin-toyrkia-toy-erntogan/

8 8.  https://www.washingtonpost.com/world/2019/11/09/germany-has-slashed-its-tax-tampons-many-other-countries-still-tax-them-luxury-items/

9.       https://www.insider.gr/eidiseis/130772/giati-einai-akribotera-ta-gynaikeia-proionta